13.12.2012 - Odliczamy godziny do 64. urodzin Górnika
Cztery kluby
Po zakończeniu II Wojny Światowej w Zabrzu powstały cztery kluby: KS Zabrze (później Zjednoczenie), Pogoń, Concordia i Skra. Jak pokrótce przedstawiała się ich historia?
Zjednoczenie Zabrze
Klub Sportowy Zabrze, założony 1 maja 1945 roku przez przybyszy z krakowskiego, dawnych juniorów Wisły i Cracovii, na czele z Józefem Płonką. Miasto przekazało im w dzierżawę stadion miejski. W rozgrywkach o awans do klasy A w sezonie 1945/46 klub zajął ostatnie miejsce w swojej grupie. Wynikało to głównie z bardzo trudnej sytuacji finansowej. Dopiero, kiedy udało się uzyskać wsparcie Zabrzańskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego sytuacja znacznie się poprawiła. Jedynym warunkiem pomocy była zmiana nazwy, tym samym w marcu 1946 roku powstał KS Zjednoczenie Zabrze. Początkowo klub nie odnosił większych sukcesów, dobre wyniki przyniósł dopiero rok 1948. Zjednoczenie dotarło do decydującej fazy turnieju trzech okręgów o Puchar „Sportu”, pokonując w ćwierćfinale faworyzowany chorzowski Ruch aż 3:1 (2:0). Był to drugi w dziejach niebieskich występ w Zabrzu, po piętnastu latach przerwy, pierwszy po wojnie, pierwszy w polskim Zabrzu i pierwszy przegrany. W rejestrze zmagań chorzowsko-zabrzańskich ma on ważne miejsce, jako druga i ostatnia gra Ruchu w tym mieście przed powstaniem Górnika. Ze Zjednoczenia wywodzili się m.in. Antoni Garus i Eryk Nowara, późniejsi wspaniali piłkarze biało-niebiesko-czerwonych.
Pogoń Zabrze
20 kwietnia 1945 roku w dzielnicy Zaborze powstała Pogoń. Opierała się w głównej mierze na tradycji SC Preussen i jego przedwojennych asach: Fryderyku Buchcziku i Ginterze Pawelczyku. Pogonią opiekowała się kopalnia „Zabrze-Wschód”, dzięki czemu klub był jedną z najsilniejszych drużyn ówczesnej Opolszczyzny. W sezonie 1945/46 Pogoń awansowała do klasy A, gdzie powoli osiągała coraz to lepsze wyniki. Marzenia o awansie do powstałej właśnie 2. ligi przerwała likwidacja sekcji piłkarskiej klubu i włączenie do Górnika, w którym występowali później m.in. Antoni Franosz czy Józef Buchta.
Concordia Zabrze
Concordię założono 22 kwietnia 1945 roku. W pierwszym roku gry zespół nie zakwalifikował się do klasy A Śląska Opolskiego. Concordia zaczęła się liczyć w piłkarstwie dopiero w 1947 roku. Przed wchłonięciem zespołu przez Górnik, zespół zajmował drugie miejsce na półmetku sezonu 1948/49. Po fuzji wielu piłkarzy Concordii odmówiło gry w Górniku, ostatecznie w podstawowej jedenastce występowało trzech piłkarzy rodem z tego klubu, bramkarz Ginter Procek, obrońca Henryk Zimmermann i pomocnik Józef Holesz.
Skra Zabrze
Jesienią 1945 roku przy kopalni „Zabrze-Zachód” założono Skrę. Klubowe boisko mieściło się przy kopalni, a było przystosowanym dla potrzeb piłkarskich dawnym stadionem lekkoatletycznym przedwojennego klubu Preussag Hindenburg. Piłkarsko Skra nie była w stanie walczyć z najlepszymi, nigdy nie awansowała do klasy A Śląska Opolskiego.
Futbol w Zabrzu do 1945 roku
Już za kilka godzin na kartkach z kalendarza pojawi się jakże ważne dla każdego kibica biało-niebiesko-czerwonych data. Zanim to nastąpi, zapraszamy do lektury kilku artykułów o tym, co działo się w dzisiejszym Zabrzu przed 14 grudnia 1948 roku. Oczywiście na piłkarskich boiskach...
Trudno precyzyjnie odpowiedzieć na pytanie, kiedy w Zabrzu powstał pierwszy klub piłkarski. Pewne jest tylko to, że już w pierwszej dekadzie XX wieku działało ich kilka, m.in. SC Zabrze, SV Deichsel, Borussia i Victoria, oba w Zaborzu.
Najbardziej znana i ceniona była Borussia, która 23 sierpnia 1909 roku przekształciła się w SC Preussen 1910. I wojna światowa zahamowała na kilka lat dynamiczny rozwój drużyny z Zaborza, ale klub szybko się odrodził i w 1922 roku zdobył ostatni przed podziałem Górnego Śląska tytuł niemieckiego mistrza regionu. Dwa lata wcześniej powstało Towarzystwo Sportowe Wesołość Zabrze, później Hart Zabrze i Strzała w dzielnicy Dorota. Kiedy po podziale Śląska, Zabrze pozostało po stronie niemieckiej, kluby te jednak rozwiązano. Tylko Preussen działało nadal. W sezonie 1927/28 zostało po raz pierwszy mistrzem niemieckiej części Śląska, a w swym składzie miało kilku reprezentantów regionu (m.in. Erich Kampa). Zmiana pokoleniowa w latach 30. nie wpłynęła dobrze na wyniki Preussen Hindenburg, jak pisano wtedy w prasie. Kilku piłkarzy, jak Adolf Obstoj czy Florian Bismor byli jednak cenionymi graczami w całych Niemczech. Warto wspomnieć o tym, że w 1932 roku po raz pierwszy w Zabrzu wystąpił Ruch Hajduki Wielkie. Niebiescy wygrali 2:1.
Wybuch II wojny światowej w zasadzie nic nie zmienił, rozgrywki toczyły się nadal, ale z biegiem czasu coraz więcej piłkarzy powoływano do wojska, a w ich miejsce pojawiali się młodsi koledzy, np. Antoni Franosz, późniejszy piłkarz Górnika. Po wejściu Armii Czerwonej, w styczniu 1945 roku, drużynę rozwiązano.
Drugim ważnym klubem sprzed 1945 roku był SV Deichsel, założony w 1909 roku przy fabryce produkującej druty i liny. W 1933 roku stał się klubem miejskim, a jego nazwę przekształcono na Hindenburg 09. Rok później awansował do śląskiej ekstraklasy, tzw. "gau-ligi". Klub nie miał własnego boiska, rozgrywał mecze na jednej z bocznych płyt późniejszego stadionu Górnika. Do gwiazd drużyny należeli Werner Harden i Friedrich Laband, którzy zrobili po wojnie wspaniałe kariery w klubach niemieckich.
Trzecim znaczącym klubem był natomiast założony w 1920 roku w Mikulczycach, Sportfreunde. Najlepsze czasy dla tego zespołu to druga połowa lat 30. - w 1938 roku zespół awansował bowiem do "gau-ligi". Asami drużyny byli Hubert Renk, Józef Lukoschek i Gerhard Nowara, reprezentanci Śląska.
